Cangkriman Bag 1

3.4 Mengenal, memahami, dan mengidentifikasi teks lisan dan tulis berbahasa daerah yang memuat cangkriman.

Gladhen 2: Mengerteni Bab Cangkriman

A. Wacanen sing tliti!

Arya durung gelem leren anggone ndeleng TV, najan wektu wis nuduhake jam sanga bengi. Ibune bola-bali ndhawuhi supaya Arya leren olehe ndeleng TV. Arya kudu nerusake olehe sinau lan nata buku, supaya sesuk ora ana buku sing keri kaya adate.

Karo rada mbesengut, Arya mateni TV banjur mlebu kamar. Sadurunge mlebu kamar, dheweke sing kober nyaut HPne mbakyune sing gemlethak ana meja cedhak lawang kamare. Ora sinau lan nata buku, Arya malah mbukak game ana HP. Ora krasa olehe dolanan nganti bengi. Pungkasane Arya malah keturon.

Tangine kawanen, sawise bola-bali ibune nimbali saka pawon. Arya age-age mlayu adus, banjur budhal sekolah. Ora kober sarapan amarga wis kawanen. Tekan sekolahan wis sepi. Lawang kelase wis ditutup. Karo rada keweden, Arya ndhodhog lawang lan uluk salam. Bu Yuni banjur mbukak lawang lan ngutus Arya mlebu kelas. Arya isin lan bingung banget nalika kanca-kancane padha ngguyu kemekelen. Apa maneh kancane sing jenenge Bintang banjur alok banter.

“Arya...kowe lali ora nggawa sega sakepel dirubung tinggi ya? Trus piye iki? Sida batal olehe arep praktik gawe manisan.”

Arya sing kadhung bingung tansaya bingung. Ora ngerti apa karepe Bintang. Dheweke banjur semaur,” Ngapa kok segane dirubung tinggi?” Krungu sumaure Arya, bocah sakelas ora bisa ngempet olehe ngguyu, nganti kepingkel-pingkel.

Bu Yuni mula banjur ngutus bocah-bocah supaya meneng amarga mesakake mirsani Arya sing telat lan digawe bingung kanca-kancane.

Arya nembe kelingan, dina iki ana pelajaran basa Jawa. Sing disinaoni bab cangkriman. Yen eling kedadeyan kuwi, Arya malih kudu ngguyu. Wiwit dina iku dheweke ora tau ndelok TV lan dolanan nganti bengi. Arya ora kepingin kisinan maneh.

Arya banjur kelingan nalika ndherek ibu lan bapak sowan daleme simbah, menyang Tulungagung. Simbah sing pancen wasis nembang, banjur muruki Arya nembang. Ngene tembange:

Nyata kowe wasis-sis

Batangen sing gelis, lis lis lis

Cangkriman telu iki

Pitik ndhase telu, batangane apa? Pitik ndhase dibuntel wulu

Jangkrik sungut slawe, batangane apa? Jangkrik sungute kaya benang

Bapak demang klambi abang, bang bang bang. Disuduk manthuk manthuk, batangane apa? ontong gedhang

Dhawuhe simbah isine tembang iku uga cangkriman. “Wah...

ngerti aku saiki....”, ngono guneme Arya.

Bocah-bocah, apa cangkriman iku? Ayo bebarengan padha nyemak piwulang ing ngisor iki!

B. Mangerteni Cangkriman

Cangkriman yaiku unen-unen sing kudu dibedhek utawa dibatang maksude. Mula saka iku, cangkriman uga diarani bedhekan utawa batangan. Cangkriman iku wujude ana 4, yaiku:

1. cangkriman sing wujude wancahan (cekakan),

2. cangkriman sing wujude pepindhan (irib-iriban),

3. cangkriman sing wujude plesetan, lan

4. cangkriman sing sinawung ing tembang.

C. Latihan Soal